Αλήθεια, γιατί εκτελούμε τις τεχνικές που μαθαίνουμε υπό κατάσταση stress; Η απλή επανάληψη των κινήσεων μιας τεχνικής δεν είναι αρκετή ώστε το σώμα μας να τη “θυμάται”;

Όταν κάποιος δεχτεί μια αληθινή επίθεση στο δρόμο, η οποία πιθανότατα απειλεί τη σωματική του ακεραιότητα ή ακόμα και τη ζωή του, βιώνει ένα συναίσθημα που είναι καταγεγραμμένο στο ανθρώπινο DNA από την πρώτη στιγμή της ύπαρξης του είδους μας. Αυτό το συναίσθημα είναι ο φόβος, και αποτελεί έναν σημαντικότατο αμυντικό μηχανισμό. Το ότι είσαι σήμερα ζωντανός και διαβάζεις αυτό το άρθρο οφείλεται στο γεγονός ότι κάποιος μακρινός σου πρόγονος, ιδίως κατά την προϊστορική εποχή, έτρεξε προκειμένου να σωθεί από έναν εχθρό που απείλησε τη ζωή του όταν το ένστικτο της αυτοσυντήρησης “πήρε μπρος”.

Ανεξάρτητα από το χαρακτήρα, την εκπαίδευση στη μάχη, τη σωματική διάπλαση ή το ανάστημα που έχει κανείς, όταν ο πραγματικός κίνδυνος είναι παρών, ο φόβος θα είναι ΠΑΝΤΑ υπαρκτός. Το κλειδί είναι να μάθουμε να λειτουργούμε μέσα απ’αυτόν.

Ας αναλύσουμε όμως λίγο τι συμβαίνει στο σώμα μας όταν βρισκόμαστε υπό το καθεστώς του φόβου. Όταν τρομάζουμε, ο οργανισμός ενεργοποιεί αυτομάτως το μηχανισμό που ονομάζεται fight or flight / μάχη ή φυγή. Αυτός είναι ο μηχανισμός που προετοιμάζει το σώμα να αμυνθεί όταν υπάρξει η ανάγκη γι’αυτό. Ως υποσημείωση θα προσθέσουμε ότι υπάρχει και άλλη μία κατάσταση στην οποία μπορεί να οδηγήσει αυτός ο αμυντικός μηχανισμός, το γνωστό σε όλους freezing / πάγωμα, κατά το οποίο το θύμα μη μπορώντας να αποδεχτεί και να πιστέψει έγκαιρα το γεγονός ότι κινδυνεύει (παγιδεύεται σε σκέψεις του τύπου “δε μπορεί να μου συμβαίνει αυτό”) παραμένει ακίνητο και ανήμπορο να ανταπεξέλθει. Αυτή η αντίδραση χρειάζεται ένα ξεχωριστό άρθρο για να αναλυθεί πλήρως, παρόλ’αυτά για τώρα ας αρκεστούμε στο ότι είναι η ΧΕΙΡΟΤΕΡΗ αντίδραση που μπορεί να έχει κανείς μπροστά στον κίνδυνο. Πώς θα την αποτρέψουμε από το να συμβεί; Μα με εκπαίδευση φυσικά.

Όταν ο εγκέφαλος του ατόμου λάβει την πληροφορία ότι ο κίνδυνος παραμονεύει, αντιδρά άμεσα αυξάνοντας την τιμή του μεταβολισμού. Οι καρδιακοί παλμοί ανεβαίνουν δραματικά, όπως επίσης και ο ρυθμός της αναπνοής. Το συμπαθητικό νευρικό σύστημα βρίσκεται σε πλήρη συναγερμό, και τα επινεφρίδια απελευθερώνουν μεγάλες ποσότητες αδρεναλίνης στο αίμα, αφού ο οργανισμός γνωρίζει ότι για να αντιδράσει θα χρειαστεί πολλή ενέργεια σε σύντομο χρονικό διάστημα. Η αδρεναλίνη ξεχύνεται σε ολόκληρο το σώμα και πλημμυρίζει το μυϊκό σύστημα και τα σπλάχνα. Εν τω μεταξύ, ο υποθάλαμος του εγκεφάλου ενεργοποιεί άλλες 30 περίπου διαφορετικές ορμόνες οι οποίες εκκρίνονται στιγμιαία. Έτσι, το σώμα είναι έτοιμο για δράση σε ελάχιστα δευτερόλεπτα (όπως αν είχες κάνει ένα πολύ έντονο ζέσταμα στο ξεκίνημα μιας προπόνησης). Οι παραπάνω λειτουργίες λοιπόν, δημιουργούν τα ακόλουθα συμπτώματα:

• Αύξηση των καρδιακών παλμών και της πίεσης.
• Λόγω της διαφοροποίησης στην κυκλοφορία του αίματος μπορεί να παρατηρήσουμε ότι το πρόσωπο κιτρινίζει, ενώ τα χέρια παγώνουν.
• Οι ταχύτερες, βαθιές εισπνοές μπορεί να προκαλέσουν υπεροξυγόνωση του εγκεφάλου (hyperventilation) και να οδηγήσουν σε ζάλη ή και λιποθυμία.
• Διαστολή της κόρης του ματιού.
• Σφίξιμο των φλεβών μέσα στο δέρμα, γεγονός που προκαλεί την ανατριχίλα που έχουμε συνδυάσει με το φόβο.
• Προσωρινά αυξημένο ζάχαρο.
• Σφίξιμο των μεγάλων μυών, οι οποίοι είναι έτοιμοι να αντιδράσουν δυνατά και εκρηκτικά.
• Χαλάρωση των μικρών μυών.
• Άμεσο κλείσιμο όλων των μη απαραίτητων σωματικών λειτουργιών όπως το πεπτικό και το ανοσοποιητικό σύστημα.
• Δημιουργείται η ικανότητα να ανεχόμαστε πολύ μεγαλύτερα επίπεδα πόνου απ’ότι κανονικά.
• Τρεμούλιασμα των χεριών.
• Το σώμα γίνεται καλύτερο στο να κάνει μεγάλες, έντονες κινήσεις (π.χ. να εμπλακεί σε μάχη) αλλά χάνει την ικανότητα να ανταπεξέλθει σε λεπτές κινήσεις ακριβείας.
• Tunnel vision / όραση τούνελ: τα μάτια λειτουργούν πιο επιλεκτικά, επικεντρώνοντας την προσοχή τους στο άμεσο πρόβλημα, χάνοντας ωστόσο την περιφερειακή όραση.
• Διαταραχή στην ακοή: λόγω του έντονου stress, η ακοή του ατόμου (όπως και όλες του οι αισθήσεις) βρίσκεται σε πλήρη απορρόφηση από τον κίνδυνο. Έτσι, για παράδειγμα, δεν είναι λίγες οι φορές που άνθρωποι που έπεσαν θύματα επίθεσης στο δρόμο κατέθεσαν ότι την ίδια ώρα δεν άκουσαν καν τον κρότο μιας πιστολιάς στο απέναντι πεζοδρόμιο.
• Δυσκολία συγκέντρωσης σε μικρά, καθημερινά καθήκοντα που τη δεδομένη στιγμή φαντάζουν ασήμαντα.

Όταν ο κίνδυνος παρέλθει, το σώμα αρχίζει σταδιακά να ηρεμεί, επαναφέροντας τις λειτουργίες του στα φυσιολογικά επίπεδα. Τώρα θα αναρωτηθεί κάποιος: “αφού στην προπόνηση δε θα φοβηθώ ποτέ στ’αλήθεια για τη ζωή μου, πώς θα αναπαράγω το συναίσθημα του φόβου;”. Εδώ λοιπόν καταλαβαίνει κανείς το ρόλο που παίζουν τα περίφημα stress drills / ασκήσεις πίεσης του Krav Maga. Τα παραπάνω συμπτώματα είναι ΠΑΝΟΜΟΙΟΤΥΠΑ ΜΕ ΑΥΤΑ ΤΗΣ ΕΝΤΟΝΗΣ ΚΟΠΩΣΗΣ. Ίσως να μη μπορεί κανείς να βιώσει αυθεντικό φόβο, μπορεί όμως μέσα από τη χρήση σωματικής άσκησης (η οποία έτσι κι αλλιώς βοηθά και στη βελτίωση της υγείας μας) να έρθει στην ίδια κατάσταση συναισθηματικής φόρτισης στην οποία θα βρίσκεται αν εκτεθεί σε πραγματικό κίνδυνο. Όταν βρισκόμαστε υπό πίεση, η λήψη σωστών αποφάσεων και η εκτέλεση περίπλοκων τεχνικών γίνεται σχεδόν ακατόρθωτη. Το μόνο που λειτουργεί άψογα είναι η μυϊκή μνήμη, δηλαδή οι κινήσεις αυτές που το σώμα έχει μάθει να εκτελεί επαναλαμβανόμενα υπό stress κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσής του. Άρα συμπεραίνουμε ότι αν οι τεχνικές του συστήματος που μαθαίνουμε είναι αποτελεσματικές και εύκολα αφομοιώσιμες, τότε θα λειτουργήσουν ιδανικά όταν τις χρειαστούμε. Αν όμως η προετοιμασία μας είναι ελλιπής, τότε καλύτερα απλώς να τρέξουμε για να σωθούμε, αφού αν αποφασίσουμε να αντιδράσουμε οι πιθανότητες να το πράξουμε επιτυχώς μειώνονται δραματικά.

Κατάλαβες τώρα γιατί τόσα… burpees;

Be safe!

Αλέξανδρος Χρυσοβέργης