Το παρακάτω κείμενο αποτελεί ελεύθερη μετάφραση αυτού του άρθρου. Ακριβώς λόγω του ότι το πρωτότυπο άρθρο είναι Αγγλικό, κάποιες εκφράσεις από αυτές που προτείνονται για χρήση κατά τη λεκτική αποκλιμάκωση μπορεί να μη χρησιμοποιούνται ακριβώς ως έχουν στην ελληνική καθομιλουμένη. Όσο αυτές τηρούν τις “αρχές λειτουργίας” τους, μπορείς να τις προσαρμόσεις κατά το δοκούν.

Φαντάσου το εξής σενάριο. Διαπληκτίζεσαι στο δρόμο μετά από παρεξήγηση με το αυτοκίνητο και ξαφνικά βρίσκεσαι απέναντι σε κάποιον ο οποίος ουρλιάζει μέσα στο πρόσωπό σου με όλη του τη δύναμη. Βρίζει με θυμό και τα μισά από όσα λέει δε μπορείς καν να τα καταλάβεις.

Όλοι έχουμε βρεθεί εκεί. Ευτυχώς αυτές οι καταστάσεις δε συμβαίνουν συχνά, αλλά αυτός είναι και ο λόγος που δε γινόμαστε καλύτεροι στη διαχείρισή τους. Υπάρχει όμως κάτι που μπορούμε να κάνουμε πριν αναγκαστούμε να υπερασπίσουμε τον εαυτό μας με χρήση βίας.Έχουμε εξάλλου αναφέρει πολλάκις ότι η βία πρέπει να αποτελεί πάντα την τελευταία αμυντική μας γραμμή και να χρησιμοποιείται μόνο όταν δεν υπάρχει άλλη λύση. Πρόκειται για τη λεκτική αποκλιμάκωση, μία ικανότητα ιδιαίτερα χρήσιμη ακόμα και για περιπτώσεις διαπληκτισμού με κοντινούς μας ανθρώπους.

Σε αυτό το άρθρο θα μάθεις πώς να:

– Κάνεις κάποιον που είναι έξαλλος να σταματήσει να φωνάζει.
– Σταματήσεις να κάνεις τα πιο κοινά λάθη σε τέτοιες περιπτώσεις.
– Μετατρέπεις το έντονα φορτισμένο συναισθηματικά μυαλό των ανθρώπων σε πιο λογικό.
– Τη μεθοδολογία που κάνει τους υστερικούς ανθρώπους να ηρεμούν.

1. Διατήρησε την ψυχραιμία σου

Υπάρχει ήδη ένας άνθρωπος που παραφέρεται. Το ακόμη πιο κακό σενάριο είναι δύο άνθρωποι που παραφέρονται. Αν αποφασίσεις να χάσεις κι εσύ τον εαυτό σου απλά αυξάνεις τις πιθανότητες να ακολουθήσει βία και τελικά δεν καταφέρνεις τίποτα ουσιαστικό.

Η επιθετική πλευρά του μυαλού μας είναι εκατομμυρίων ετών σε ηλικία και το μόνο στοιχείο που αντιλαμβάνεται είναι η μάχη ή η φυγή (fight or flight). Αν παραμείνεις ψύχραιμος μπορείς να βοηθήσεις το άλλο πρόσωπο να ξεφύγει από αυτή την παγίδα. Από την άλλη, αν πέσεις κι εσύ στην ίδια παγίδα τότε θα ακολουθήσουν κι άλλες φωνές, ένταση, βία και πιθανότατα τραυματισμοί, πολλές φορές μάλιστα σοβαροί. Η πιο μεγάλη νίκη είναι αυτή της μάχης που δεν έγινε ποτέ.

Το πρόβλημα είναι ότι τις περισσότερες φορές αντιδρούμε με βάση τα ένστικτα που είναι καταγεγραμμένα στον εγκέφαλό μας αντί να σκεφτούμε λογικά. Τι μπορείς να κάνεις λοιπόν για να αντιμετωπίσεις αυτό το πρόβλημα; Πολύ απλά να είσαι ανά πάσα στιγμή συνειδητά ενήμερος του επιπέδου επιθετικότητας στο οποίο βρίσκεσαι και να κάνεις ότι καλύτερο μπορείς για να το διατηρείς χαμηλά.

Ας υποθέσουμε λοιπόν ότι κατάφερες να παραμείνεις ψύχραιμος και παρόλ’αυτά ο άνθρωπος που στέκεται απέναντί σου συνεχίζει και παραφέρεται. Τώρα τι γίνεται;

2. Φέρσου σα να είναι παιδί

Και με αυτό δεν εννοούμε να τον μειώνεις ή να είσαι αλαζόνας απέναντί του. Αλλά για σκέψου το, θα ξεσυναιριζόσουν ποτέ στα σοβαρά ένα μικρό παιδί που ουρλιάζει; Όχι. Ούτε θα θύμωνες που το κάνει αυτό. Απλά θα παρέβλεπες τη συμπεριφορά του και θα προσπαθούσες να εντοπίσεις τη ρίζα του προβλήματος, αυτό που πραγματικά το κάνει να ουρλιάζει. Αν είσαι γονιός, ξέρεις ακριβώς σε τι αναφερόμαστε. Γύρνα το μυαλό σου σε κατάσταση “αντιμετωπίζω το παιδί μου” και απόλαυσε τη μαγεία που θα εκτυλιχθεί έπειτα. Αν κατά τη διάρκεια του περιστατικού νιώθεις σα δάσκαλος σε νηπιγαωγείο, μάλλον το κάνεις σωστά. Οι ενήλικες δεν είναι και πολύ διαφορετικοί από τα παιδιά σε ότι αφορά αυτού του είδους τις συμπεριφορές.

Ως τώρα λοιπόν έφτασες στο σημείο να διατηρήσεις την ψυχραιμία σου και να μη τον αφήσεις να σου επηρεάσει το μυαλό γιατί τον βλέπεις ως παιδί. Πώς σταματάς όμως τις φωνές;

3. “Σε παρακαλώ μίλα πιο αργά, θέλω να βοηθήσω.”

Οτιδήποτε επιβραδύνει το ρυθμό της κατάστασης βοηθάει στην αποκλιμάκωσή της. Επιβράδυνση σημαίνει ηρεμία, και ηρεμία σημαίνει λογική σκέψη και όχι βιαστικές αντιδράσεις.

Άρα πώς μπορείς να κάνεις κάποιον να σταματήσει τα ουρλιάζει; Δυστυχώς η φυσική αντίδραση σε αυτή την περίπτωση είναι η χειρότερη δυνατή. Η έκφραση “σταμάτα να φωνάζεις” εκλαμβάνεται ως εντολή, δηλαδή ως προσπάθεια του ενός να επιβληθεί στον άλλον, και επομένως δε βοηθάει. Σε κανέναν δεν αρέσει να του λένε τι να κάνει, πόσο μάλλον όταν βρίσκεται σε κατάσταση εκνευρισμού. Αντί γι’αυτό χρησιμοποίησε μια παραλλαγή του τύπου: “Σε παρακαλώ μίλα πιο αργά για να σε καταλάβω, θέλω πολύ να βοηθήσω”.

Γιατί λειτουργεί; Διότι σπάει τον τρόπο σκέψης του. Περιμένει ότι θα αντισταθείς, αλλά δε το κάνεις. Απλώς του ζητάς να αποσαφηνίσει το σκοπό του, δείχνοντας ότι ενδιαφέρεσαι γι’αυτόν. Έτσι αναγκάζεις το μυαλό του να λειτουργήσει περισσότερο με τη λογική και λιγότερο με τα επιθετικά του ένστικτα. Επίσης, έχεις δοκιμάσει ποτέ να φωνάξεις αργά; Είναι αδύνατον.

Η ίδια αρχή δουλεύει και σε τηλεφωνικές συνομιλίες. Προσπάθησε να του σπάσεις τη επιθετικότητα ρίχνοντας το ρυθμό της συζήτησης. Όταν σταματήσει για να πάρει μια ανάσα, μη πεις τίποτα. Το πιθανότερο είναι να σε ρωτήσει “είσαι εκεί;”. Αυτό το σαμάρι θα του κατεβάσει την ταχύτητα για λίγο και θα τον κάνει να σκεφτεί πιο πρακτικά.

Έτσι λοιπόν κατάφερες να τον σταματήσεις από το να φωνάζει. Αλλά αυτό δε σημαίνει ότι δεν είναι ακόμα θυμωμένος μαζί σου. Τι γίνεται από δω και πέρα;

4. Ρώτα “Τι θα ήθελες να κάνω;”

Η επόμενη στρατηγική είναι πολύ σημαντική. Προσπάθησε να τον κάνεις να σκεφτεί. Οτιδήποτε τον μετακινεί από τη συναισθηματική αντίδραση προς τη λογική σκέψη είναι σωστό. Ένας εύκολος τρόπος να ξεκινήσεις αυτή τη διαδικασία είναι να του κάνεις την εξής ερώτηση: “Τι θα ήθελες να κάνω;”. Με αυτό τον τρόπο του ζητάς να διατυπώσει μια απάντηση, γεγονός που τον αναγκάζει να σκεφτεί, έστω και για ένα δευτερόλεπτο. Στην παρούσα φάση αυτό είναι πολύ θετικό, αφού ο τελικός σου στόχος είναι να μετατρέψεις μία ανεξέλεγκτη κατάσταση σε διαπραγμάτευση.

Μέχρι τώρα λοιπόν έχεις καταφέρει να είσαι ήρεμος, να τον κάνεις να σταματήσει να φωνάζει και να αρχίσει να σκέφτεται λίγο. Πώς συνεχίζεις προς τη σωστή κατεύθυνση;

5. Μη κάνεις δηλώσεις. Κάνε ερωτήσεις.

Ένα άλλο τεράστιο λάθος που κάνουμε όλοι. Εξηγούμε. ΜΗΝ εξηγείς. Γιατί; Επειδή το άλλο πρόσωπο το ερμηνεύει ως μια συγκαλυμμένη προσπάθεια να αντεπιτεθεί. Ξέρεις γιατί; Επειδή είναι ακριβώς αυτό. Ουσιαστικά πρόκειται για έναν ευγενικό τρόπο να πεις στον άλλον “Να γιατί εγώ έχω δίκιο κι εσύ άδικο”. Γι’αυτό καλό είναι να το αποφεύγεις. Και τι κάνεις αντί γι’αυτό;

Ερωτήσεις! Αν θες να τα πηγαίνεις καλά με τους ανθρώπους, κάνε περισσότερες ερωτήσεις και λιγότερες δηλώσεις. Επίσης, συστήνεται άλλη μια τεχνική η οποία προέρχεται κατευθείαν μέσα από τα εγχειρίδια εκπαίδευσης των επαγγελματιών της αστυνομίας που διαπραγματεύονται για τις ζωές των ομήρων. Ονομάζεται active listening, ή αλλιώς ενεργή ακρόαση. Ακούς δηλαδή πραγματικά αυτό που σου λέει ο απέναντί σου, προσπαθώντας να ανταποδώσεις το συναίσθημα που νιώθουν. Αν σου λέει κάτι σαν αυτό: “Είμαι ο Ιησούς Χριστός και προσπαθούν να με σταυρώσουν”, αντί να απαντήσεις “Όχι, δεν είσαι ο Ιησούς”, καλύτερα πες “Αυτό ακούγεται άσχημο”. Θα απαντήσει “Ναι, είναι”. Το να ακούς ενεργά σημαίνει πρακτικά να αντανακλάς τα συναισθήματα του άλλου, όχι απαραίτητα το περιεχόμενο των όσων λέει.

Έφτασες στο σημείο να τον ηρεμήσεις, τώρα τι κάνεις για να μην επιστρέψεις στο σημείο μηδέν;

6. Ξεκίνα τις προτάσεις σου με “Θα ήθελα…” και όχι “Είσαι…”

Τώρα που είναι πιο λογικός, το τελευταίο πράγμα που χρειάζεσαι είναι να ακουστείς σα να τον κατηγορείς, κάτι στο οποίο θα έχει ιδιαίτερη ευαισθησία αυτή τη στιγμή αφού μόλις άρχισε να ξεφεύγει από το να νιώθει πως βρίσκεται υπό επίθεση.

Οποιαδήποτε φράση σου ξεκινάει με “Είσαι…” και δε τελειώνει με “…υπέροχος” θα ληφθεί ως προσβολή. Σε αυτή τη φάση είναι καλό να χρησιμοποιείς το “Θα ήθελα…”. Μείνει μακριά από τις λέξεις “Εσύ…”, “Είσαι…”, “Κάνε…”.

Σχεδόν τα κατάφερες. Υπάρχει όμως άλλο ένα λάθος το οποίο κάνουν οι περισσότεροι και τους γυρνάει πίσω στην αρχή.

7. Άσ΄τον να πει την τελευταία λέξη

Το να θες να πεις εσύ την τελευταία λέξη είναι σα να τα παρατάς στο 42ο χιλιόμετρο του μαραθωνίου. Έκανες τα πάντα σωστά ως εδώ, μην αφήσεις τον εγωισμό σου να χαλάσει σε μια στιγμή ότι έχτισες.

Όπως το να προσπαθείς να εξηγήσεις αποτελεί μια προσπάθεια προς την κυριαρχία, το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με το να θες να πεις την τελευταία λέξη. Ενώ ο στόχος σου είναι να αποκλιμακώσεις την κατάσταση, τον μετατρέπεις και πάλι σε ανταγωνισμό. Η τελευταία λέξη συνήθως αποτελεί μια προσπάθεια απόδειξης του ποιος έχει δίκιο. Αν το κάνεις αυτό θα μετατρέψεις έναν καθυσηχασμένο, πλέον, άνθρωπο και πάλι σε επιθετικό, αναιρώντας όλη σου την πρόοδο ως τώρα.

Μη τσιμπήσεις αυτό το δόλωμα. Άσ’τον να πει την τελευταία λέξη. Άσ’τον να νιώσει ότι έχει δίκιο εφόσον αυτό σε βοηθάει να επιτύχεις τον πραγματικό σου στόχο.

Συνοψίζοντας

Ας βάλουμε σε μια σειρά όσα είπαμε ως τώρα. Έχουμε και λέμε:

1. Διατήρησε την ψυχραιμία σου. Μην οξύνεις τα πνεύματα.
2. Φέρσου σα να είναι παιδί. Δε μπορείς να δείξεις τη λογική σε κάποιον που βρίσκεται σε συναισθηματική φόρτιση.
3. “Σε παρακαλώ μίλα πιο αργά, θέλω να βοηθήσω”. Επιβράδυνε τη ροή της συζήτησης. Δε θες να φαίνεσαι ως αντιδραστικός.
4. Ρώτα “Τι θα ήθελες να κάνω;”. Για να σταματήσει ο θυμός πρέπει να τον κάνεις να αρχίσει να σκέφτεται.
5. Μη κάνεις δηλώσεις. Κάνε ερωτήσεις. Η εξήγηση δείχνει προσπάθεια προς την κυριαρχία. Αντί αυτού, κάνε ερωτήσεις για να τον κάνεις να σκεφτεί.
6. Ξεκίνα τις προτάσεις σου με “Θα ήθελα…” και όχι “Είσαι…”. Αν ξεκινάς με “Εγώ…” ‘η “Θα ‘ηθελα…” είναι πολύ δύσκολο να το εκλάβει ως επίθεση.
7. Άσ΄τον να πει την τελευταία λέξη. Μην αφήσεις τον εγωισμό σου να τα χαλάσει όλα την τελευταία στιγμή.

Αν πρέπει να κρατήσεις ένα και μόνο πράγμα από όσα ειπώθηκαν παραπάνω, κράτα το εξής. Πρέπει να αναρωτιέσαι γιατί λέει όσα λέει. Προσπάθησε να καταλάβεις τι συμβαίνει μέσα στο κεφάλι του, όχι στο δικό σου. Αυτό σε βοηθάει να τον καταλαβαίνεις και όχι να τον κρίνεις.