Πολλοί βλέπουν τον ανταγωνισμό ως ένα σκληρό μέτρο αυτοεκτίμησης, όπου η νίκη επευφημείται υπερβολικά, ενώ η ήττα αντιμετωπίζεται με περιφρόνηση. “Μην ανταγωνίζεσαι με τους άλλους, μόνο με τον εαυτό σου”, ή “απλά γίνε καλύτερος απ’ότι ήσουν χθες” είναι μόνο μερικές από τις κλισέ συμβουλές που έχουμε ακούσει δεκάδες φορές. Είναι όμως και οι σωστές; Μάλλον όχι, ιδίως για όσους από εμάς ασχολούμαστε με ένα αντικείμενο που εκ φύσεως εμπεριέχει κάποιου είδους σύγκρουση, όπως η αυτοάμυνα ή ο αθλητισμός.

Είναι γεγονός πως όταν ο ανταγωνισμός προσεγγίζεται με βάση τον εγωισμό, μπορεί να καταστρέψει την εσωτερική ισορροπία των ανθρώπων και να τους παγιδεύσει σε έναν αέναο κύκλο πικρίας και χαμηλής αυτοεκτίμησης. Παράλληλα όμως, όπως τα περισσότερα ζητήματα στη ζωή, όταν προσεγγίζεται με ωριμότητα, ξεπερνά τη μονοδιάστατη αντίληψη των νικητών και ηττημένων. Γίνεται καταλύτης για την ολιστική ανάπτυξη — σωματική, διανοητική, συναισθηματική και πνευματική — του ανθρώπου. Πολλές επιστημονικές μελέτες αλλά και εμπειρικά δεδομένα εξάλλου, δείχνουν πως η απόλυτη απουσία ανταγωνιστικού πνεύματος οδηγεί σε αδυναμία διαχείρισης των προκλήσεων της ζωής. Δε θα μπορούσε παρά να ισχύει το ίδιο και στην αυτοάμυνα. Πώς μπορεί κανείς να έχει πιθανότητες επιβίωσης ενάντια σε μια αληθινή, βίαιη επίθεση όταν δεν έχει τη διάθεση να “ανταγωνιστεί”, να υπερισχύσει του αντίπαλου του;

Το κλειδί βεβαίως βρίσκεται πάντα στη σωστή διαχείριση, γι’αυτό ακολουθούν μερικές συμβουλές οι οποίες θα σε βοηθήσουν να καταλάβεις πότε και πώς πρέπει να ανταγωνίζεσαι, και πότε όχι.

1. “Τελικά είναι σωστό να συγκρίνομαι με άλλους;”

Η απάντηση είναι ένα υποτονικό και συνηθισμένο “εξαρτάται”. Θα πρέπει να το κάνεις επί ίσοις όροις. Με άλλα λόγια, αντιπαράβαλε τις επιδόσεις σου με αυτές κάποιου που μοιράζεστε το ίδιο υπόβαθρο, την ίδια ηλικία, τα ίδια σωματικά προσόντα και άλλα συναφή χαρακτηριστικά. Το να απορεί ένας αρχάριος γιατί δε διαθέτει τις δεξιότητες ενός προχωρημένου με εξίσου αποδοτικό τρόπο είναι άτοπο και μη υγιές. Πρόκειται για κάτι ρεαλιστικά ανέφικτο, εφόσον ο ένας εκ των δύο κατέχει πολλά περισσότερα έτη εκπαίδευσης και τριβής στο αντικείμενο. Αντίθετα, το να επιθυμείς να βελτιωθείς περισσότερο από έναν συνασκούμενο του δικού σου βεληνεκούς είναι απόλυτα λογικό και θεμιτό, καθώς θα σε προτρέψει να αναγνωρίσεις τα στοιχεία εκείνα που σου λείπουν προκειμένου να προοδεύσεις. Μην ξεχνάς ποτέ ότι στο τέλος της μέρας, η διαδικασία αυτή έχει σκοπό να σε βοηθήσει να γίνεις καλύτερος άνθρωπος. Γι’ αυτό, μην παίρνεις τίποτα προσωπικά. Μετά την προπόνηση, μπορείς πάντα να παραμείνεις φίλος με το άτομο με το οποίο συναγωνίζεσαι, δημιουργώντας έτσι ένα θετικό κλίμα συνεργασίας και εξέλιξης.

2. Αναλογίσου τις ανασφάλειές σου και βρες τρόπους να τις αντιμετωπίσεις.

Με αυτόν τον τρόπο θα μπορείς να κατανοήσεις καλύτερα τους τρόπους με τους οποίους θα επηρεάσει ο ανταγωνισμός την αυτοεικόνα σου. Έτσι, θα είσαι ικανός να παίρνεις συνειδητές αποφάσεις για το πότε και αν πρέπει να μπεις στη διαδικασία να ανταγωνιστείς κάποιον. Με άλλα λόγια, θα επιλέγεις τις μάχες σου πιο σοφά.

3. Τίμησε όσα έχεις καταφέρει ως τώρα.

Είναι πολύ εύκολο να απορροφηθείς πλήρως από το ανταγωνιστικό πνεύμα, ξεχνώντας στο μεταξύ όλες τις κορυφές που έχεις κατακτήσει και τα κέρδη που έχεις αποκομίσει. Κράτα πάντα στο μυαλό σου τις νίκες σου και να τις εκτιμάς βαθιά, καθότι σε βοηθούν να αποβάλλεις το στρες και να διατηρείς την αυτοπεποίθησή σου ψηλά.

4. Επικεντρώσου στις δυνάμεις σου.

Όταν στο μυαλό σου κυριαρχούν μονάχα σκέψεις που έχουν να κάνουν με τα ελαττώματά σου ή το ενδεχόμενο αποτέλεσμα μιας σύγκρισης, η προσοχή σου αποσπάται. Απόβαλε αυτή τη νοοτροπία και επικεντρώσου μόνο στην προσπάθειά σου. Με άλλα λόγια, αντί να προσπαθείς να είσαι ο καλύτερος, προσπάθησε να κάνεις το καλύτερο. Και μετά, ανεξαρτήτως αποτελέσματος, πάρε τα μαθήματα που σου προσφέρθηκαν και χρησιμοποίησέ τα για να εξελιχθείς.

Το ανταγωνιστικό πνεύμα δεν υφίσταται απαραίτητα για να καθορίζει την αξία μας μέσα από έναν πίνακα κατάταξης. Αντίθετα, μια υγιής δόση του μπορεί να λειτουργήσει ως μέσο για την καλλιέργεια του χαρακτήρα. Ο απώτερος σκοπός του δεν πρέπει να είναι η ικανοποίηση της φιλαυτίας του ατόμου, αλλά η προσωπική εξέλιξη. Χρησιμοποίησέ το σοφά και είναι βέβαιο πως θα εξελιχθείς σωματικά και πνευματικά πέρα από κάθε σου προσδοκία. Αν όμως το αφήσεις να σε κυριεύσει ανεξέλεγκτα, κινδυνεύεις να βυθιστείς σε τοξικά συναισθήματα που θα σε υποχρεώσουν να αμφισβητείς συνεχώς τον εαυτό σου.

Αλέξανδρος Χρυσοβέργης