Άλλες φορές ναι, άλλες φορές όχι, είναι η σωστή απάντηση. Κι αυτό διότι η επιλογή εξαρτάται από τη δική του συμπεριφορά.

Τι “πρέπει” να πούμε πριν ξεκινήσουμε…

Δεν αγαπάμε τη βία. Κάθε άλλο. Τη μελετάμε προσπαθώντας να την κατανοήσουμε ώστε να την αντιμετωπίσουμε, και σε έναν ιδανικό κόσμο να την εξαλείψουμε. Αν ποτέ μας βρει παρά τις καλύτερες προσπάθειές μας να την αποφύγουμε, τότε θα αναγκαστούμε να την αποσοβήσουμε με τον ίδιο τρόπο για να υπερασπιστούμε τη ζωή μας και αυτή των ανθρώπων που αγαπάμε. Σε αυτή την περίπτωση, θέλουμε να την εφαρμόσουμε με μέτρο, μέχρι το σημείο εκείνο που η επίθεση προς το μέρος μας θα σταματήσει να υφίσταται.

Αφού το ξεκαθαρίσαμε αυτό…

Τώρα που δε κινδυνεύουμε να χαρακτηριστούμε ως επιφανειακά, πολεμοχαρή στοιχεία, και είμαστε “πολιτικά ορθοί” μπορούμε να γίνουμε ρεαλιστές έστω για λίγο;

Πρόσφατα κυκλοφόρησε έντονα στα social media αυτό το video, το οποίο εξηγεί στα παιδιά πώς να αντιμετωπίσουν τους νταήδες χωρίς να ασκήσουν βία. Ας αναλύσουμε τα λίγα σωστά στοιχεία του και τα πολλά εντελώς λανθασμένα.

Ως τα μισά περίπου, το video εξηγεί με πολύ εύστοχο τρόπο τι είναι το bullying και ποιες οι μορφές του. Μέχρι το σημείο που αρχίζει να δίνει συμβουλές αντιμετώπισης, προτρέποντας το θύμα να μην εφαρμόσει “τα ίδια”. Ήδη θέτει λοιπόν λάθος βάσεις, μιας και είναι τουλάχιστον παράλογο να εξισώνουμε την απολύτως δικαιολογημένη αυτοάμυνα με την άδικη επίθεση. Από πότε θεωρείται κάποιος που προσπαθεί να υπερασπιστεί τη σωματική του ακεραιότητα “ίδιος”, δηλαδή εκβιαστής και επιθετικός; Όποιος δε μπορεί να κατανοήσει αυτή τη διαφορά, που και ο ίδιος ο νομοθέτης του κράτους μας αποδέχεται, μάλλον δε θα κατανοήσει και το υπόλοιπο άρθρο, επομένως καλύτερα να σταματήσει να διαβάζει κάπου εδώ.

ΣΥΜΒΟΥΛΗ 1^η: Προετοιμάσου – Σκέψου από πριν τι θα πεις στο νταή

Σύμφωνα με αυτή τη λογική λοιπόν, πρέπει να επιβάλουμε στα παιδιά μας να αναλώνουν το χρόνο τους εκτός σχολείου εφευρίσκοντας τις καλύτερες δυνατές απαντήσεις που πρέπει να δώσουν στις προφανώς παράλογες απαιτήσεις του νταή προκειμένου να μη τον εξαγριώσουν κι άλλο, υποκύπτοντας έτσι στο φόβο τους, και υποδηλώνοντας εμμέσως ότι παραμένουν θύματα, δίνοντάς του κίνητρο να συνεχίζει με χειρότερο τρόπο τον εκφοβισμό. Όχι, ένα πρόβλημα δε λύνεται όταν απλά το κρύβουμε. Θα επιστρέψει και μάλιστα πιο ισχυρό από πριν. Τα παιδιά στον ελεύθερο χρόνο τους πρέπει να απολαμβάνουν τη ζωή τους, να καταπιάνονται με τις δραστηριότητες που αγαπούν, να προετοιμάζουν τα μαθήματά τους, να παίζουν. Όχι να σκέφτονται πώς θα μιλήσουν σε έναν εκβιαστή.

ΣΥΜΒΟΥΛΗ 2^η: Να έχεις αυτοπεποίθηση

Πώς δε το σκεφτήκαμε αυτό; Απλά πατάμε το διακόπτη της αυτοπεποίθησης και όλα τα προβλήματα εξαφανίζονται ως διά μαγείας. Σε περίπτωση που δε το ξέρεις, μάθε το. Αν η αυτοπεποίθηση αυτού του τύπου δεν υπάρχει εκ φύσεως σε ένα παιδί, τότε πρέπει να αναπτυχθεί, και γι’αυτό χρειάζεται προσπάθεια και σωστή προσέγγιση. Η αυτοπεποίθηση έρχεται όταν αντιμετωπίζουμε τους φόβους μας, σωματικά και πνευματικά. Μέσω της άθλησης, της εκμάθησης αυτοάμυνας, της  μόρφωσης, της καλλιέργειας, της δημιουργικότητας. Όσο ένα παιδί νιώθει πως μαθαίνει, ανακαλύπτει, κατανοεί, γίνεται εξυπνότερο και δυνατότερο, τόσο αυξάνεται η αυτοπεποίθησή του. Αυτός είναι ένας τρόπος ζωής που απαιτεί νοοτροπία και θέληση συνεχούς αυτοεξέλιξης, και μεταδίδεται στα παιδιά από το περιβάλλον τους, με κυριότερο συντελεστή φυσικά την οικογένεια.

ΣΥΜΒΟΥΛΗ 3^η: Κάνε χιούμορ για να του αλλάξεις τη διάθεση

Ας συμβουλεύσουμε λοιπόν όλοι τα παιδιά μας να γίνουν οι προσωπικοί γελωτοποιοί των νταήδων ώστε να τους διασκεδάζουν και να κερδίζουν την εύνοιά τους. Το να προετοιμάσει κανείς από πριν τι θα πει στο νταή ή να του κάνει χιούμορ ίσως να αποτελούν έναν πονηρό τρόπο τακτικής για να αποφύγει κανείς ένα μεμονωμένο πρόβλημα για μία και μόνο φορά. Όταν όμως πρόκειται για επαναλαμβανόμενο, σοβαρό πρόβλημα (που αφορά στην πλειοψηφία των περιπτώσεων), αυτή η αντιμετώπιση απλώς προσπαθεί με πολύ κακό τρόπο να κουκουλώσει το πρόβλημα, ενώ τελικά το διαιωνίζει και σε πολλές περιπτώσεις ίσως το εντείνει. Το να δίνουμε αυτές τις συμβουλές στα παιδιά μας είναι απαράδεκτο.

ΣΥΜΒΟΥΛΗ 4^η: Σκέψου τρόπους για να προστατευτείς

“Οξυδερκής είναι αυτός που βλέπει τη συμφορά και κρύβεται”, λέει το video. Μόνο που ξεχνά ότι δε μιλάμε για μια φυσική καταστροφή, αλλά για μια “συμφορά” με νου και νόηση, η οποία προσαρμόζεται βάσει της συμπεριφοράς των θυμάτων της. Αμέσως μετά δείχνει το παιδί να αλλάζει δρόμο προκειμένου να αποφύγει τους νταήδες που περπατούν στο διάδρομο του σχολείου. Ας φροντίσουμε λοιπόν να ενσταλάξουμε τη νοοτροπία του θύματος στο μυαλό του, και ας το αφήσουμε να ζει με το στρες του πότε ο νταής θα περάσει από δίπλα του προκειμένου να τον αποφύγει. Εξάλλου, όλα τα προβλήματα της ζωής είναι γνωστό πως αντιμετωπίζονται με στρουθοκαμηλισμό. Απλά φροντίζουμε να υπάρχει ένα ντουλάπι κάπου κοντά για να χωθούμε γρήγορα μέσα, και όλα θα πάνε καλά.

ΣΥΜΒΟΥΛΗ 5^η: Μη πηγαίνεις σε μέρη που μπορεί να κινδυνέψεις

Αυτή η συμβουλή είναι σωστή υπό προϋποθέσεις. Φυσικά και είναι σοφό να αποφεύγουμε τις κακοτοπιές. Ποιος θέλει να περάσει από ένα κακόφημο δρόμο στον οποίο κινδυνεύει να δεχτεί επίθεση; Ας μη ξεχνάμε όμως ότι τώρα μιλάμε για bullying. Οι νταήδες μπορεί απλά να βρίσκονται στο προαύλιο του σχολείου. Θα επιβάλουμε στο παιδί να μη βγαίνει για διάλειμμα προκειμένου να μην έρθει σε επαφή μαζί τους;

ΣΥΜΒΟΥΛΗ 6^η: Μη πηγαίνεις μόνος σου στο σχολείο – Να είσαι με φίλους

Το να μη πηγαίνει το παιδί μόνο του στο σχολείο είναι γενικότερα θεμιτό, ιδιαίτερα αν αναφερόμαστε σε παιδιά όχι πολύ μεγάλης ηλικίας. Αν όμως υποθέσουμε πως μιλάμε για ένα παιδί που για οποιοδήποτε λόγο πηγαίνει όντως μόνο του στο σχολείο, πρόκειται για μία ακόμα συμβουλή που επίσης δε λύνει οριστικά το πρόβλημα. Πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί ώστε να μη καλλιεργηθεί στο παιδί μέσα από αυτή τη διαδικασία η νοοτροπία πως πάντα θα χρειάζεται κάποιον να το προστατεύει. Τελικά, κάποια στιγμή και σε κάποιο μέρος, νομοτελειακά, το παιδί θα βρεθεί μόνο του. Οι νταήδες φέρονται σαν τα αρπακτικά, γνωρίζουν πολύ καλά πότε θα πλησιάσουν το θύμα τους. Τότε τι γίνεται;

ΣΥΜΒΟΥΛΗ 7^η: Γράψε στα πράγματά σου το όνομά σου – Μη παίρνεις μαζί σου αντικείμενα αξίας

Αυτή είναι μια γενικότερα σωστή συμβουλή, ανεξαρτήτως αν ένα παιδί δέχεται συστηματικά εκφοβισμό ή όχι. Όταν τα πράγματά μας μπορούν να ταυτοποιηθούν είναι λίγο πιο δύσκολο να κλαπούν μέσα σε μια κλειστή κοινωνία όπως είναι το σχολείο, και φυσικά αν δεν έχει κανείς μαζί του αντικείμενα αξίας προφανώς είναι αδύνατο να του τα πάρουν.

ΣΥΜΒΟΥΛΗ 8^η: Μίλησε σε κάποιο μεγάλο

Επιτέλους, η πιο εύστοχη συμβουλή. Τα παιδιά πρέπει να γνωρίζουν πως το πρόβλημα λύνεται όταν το εκθέτουμε, και όχι όταν το κρύβουμε. Ακόμη, είναι πολύ σημαντικό να κατανοούν πως το να μιλήσουν γι’αυτό δε τα καθιστά “δειλά” ή “μαρτυριάρηδες”. Πολλές φορές, ο λόγος που τα παιδιά δε μιλούν είναι ο φόβος πως κάτι τέτοιο θα μειώσει το κοινωνικό τους προφίλ. Πρέπει να γνωρίζουν πόσο σημαντικό είναι να γνωστοποιήσουν αμέσως το θέμα στους δασκάλους και τους γονείς τους. Οι γονείς θα πρέπει να έχουν επικοινωνία με τους εκπαιδευτικούς και να αντιμετωπίσουν μαζί το πρόβλημα, επιτηρώντας παράλληλα τη στάση τους, αφού κάποιοι δυστυχώς ενδιαφέρονται περισσότερο να καθησυχάσουν τα πνεύματα προκειμένου να μην έχουν άλλον ένα πονοκέφαλο στη δουλειά, παρά να λύσουν ουσιαστικά το πρόβλημα.

Νίκησε το φόβο

Λίγα πράγματα στον κόσμο είναι απολύτως βέβαια, και το παρακάτω είναι ένα από αυτά. Όλα όσα ζητάμε στη ζωή βρίσκονται στην αντίπερα όχθη του φόβου. Όταν αντιμετωπίζουμε τους φόβους μας γινόμαστε ευτυχισμένοι, επιτυχημένοι, συναισθηματικά πλήρεις άνθρωποι. Ας διδάξουμε στα παιδιά μας έναν υγιή τρόπο ζωής συνεχούς προσωπικής ανάπτυξης (growth mindset), μέσα από τον οποίο καλλιεργούνται, μορφώνονται, γίνονται δυνατότερα μέσω της άθλησης και της αυτοάμυνας, με αποτέλεσμα να περπατούν με πραγματική αυτοπεποίθηση. Τότε μάλλον θα έχουν καταφέρει να αντιμετωπίσουν το νταή χωρίς να τον αγγίξουν. Διότι ο νταής δε θα θέλει να τα επιλέξει ως θύματα. Αλλά κι αν το κάνει, τότε σίγουρα θα ξέρουν πως δε πρέπει να γυρίσουν και το άλλο μάγουλο, αλλά να τον βάλουν στη θέση του.

Αλέξανδρος Χρυσοβέργης